Karalność bezskutecznego podżegania do pomocnictwa zgodna z Konstytucją.

W wyroku z dnia 17 lipca 2014 r. (sygn. akt SK 35/12)  Trybunał Konstytucyjny orzekł, że karalność bezskutecznego podżegania do pomocnictwa w popełnieniu przestępstwa jest zgodna z Konstytucją RP i nie narusza zasady określoności czyny zabronionego.

U podstaw wydania takiego orzeczenia legła sprawa skazanego, który nakłaniał inną osobę do pomocy przy wręczeniu łapówki. Osoba trzecia, działająca jako pośrednik miała złożyć korupcyjną propozycję radnemu. Ponieważ działania nakłaniającego do pomocy przy wręczeniu łapówki okazały się bezskuteczne, postawiono mu zarzut usiłowania dokonania takiego czynu, który utrzymał się w procesie.

Skazany wniósł jednak skargę do Trybunału Konstytucyjnego, zarzucając art. 13 § 1 i art. 18 § 2 Kodeksu karnego, regulującym usiłowanie i podżeganie, kreowanie norm prawa karnego, które zbyt głęboko wkraczają w wolność jednostki, naruszają konstytucyjnie gwarantowane prawa i występują przeciwko zasadzie określoności przepisów prawa karnego. Skarżący utrzymywał, że skoro nakłaniany nie zdecydował się na przedstawienie korupcyjnej propozycji funkcjonariuszowi publicznemu, to nie powinien on ponosić odpowiedzialności jako podżegacz, ponieważ jego zachowanie nie naruszyło żadnej z chronionych przez prawo wartości. Dodatkowo przyjęcie prawidłowości tej konstrukcji umożliwia tworzenie dalszych łańcuszkowych konstrukcji (np. podżeganie do podżegania do popełnienie czynu zabronionego) i wprowadzanie odpowiedzialności karnej tam, gdzie nie powinno mieć to miejsca.

Zaskarżone przepisy definiujące odpowiednio usiłowanie i podżeganie jako element kwalifikacji prawnej czynu sprawcy i umożliwiające w tej konfiguracji pociągnięcie do odpowiedzialności za usiłowanie podżegania do popełnienia czynu zabronionego, w ocenie TK spełniają wymóg określoności, ponieważ to nie tylko one składają się na kwalifikację prawną czynu sprawcy. Pełna kwalifikacja i ukazanie całości bezprawia zachowania sprawcy odzwierciedlona jest bowiem dopiero wraz z odpowiednią normą części szczególnej Kodeksu karnego. Konieczność połączenia formy stadialnej przestępstwa jaką jest usiłowanie z formą zjawiskową (podżeganiem) oraz odniesienia tak powstałej konstrukcji do przestępstwa z części szczególnej Kodeksu karnego jest zabiegiem interpretacyjnym niewykraczającym poza zwykły proces prawniczego rozumowania. Określony w art. 42 ust. 1 Konstytucji RP standard – zasada określoności czynu zabronionego – wymaga, aby w oparciu o obowiązujące przepisy, poglądy doktryny i orzecznictwo można było jednoznacznie ustalić treść znamion typu czynu zabronionego. Konieczność uwzględnienia odesłania u obrębie tej samej ustawy nie narusza bowiem granic ustawowej określoności czynu zabronionego.

TK nie zgodził się również z twierdzeniami skarżącego, jakoby jego zachowanie nie naruszało żadnej z chronionych przez prawo wartości. Dobrem tym jest prawidłowa działalność instytucji państwowych oraz samorządu terytorialnego, na co bezpośrednio wskazuje tytuł Rozdziału XXIX Kodeksu karnego, gdzie zamieszczono, zarzucone skarżącemu przestępstwo łapownictwa czynnego.

Przewodniczącym składu orzekającego w niniejszej sprawie był prof. Andrzej Rzepliński, m.in. inicjator i współautor projektu Karty Praw i Wolności, były członek Komitetu Helsińskiego, Komitetu Wykonawczego Międzynarodowej Helsińskiej Federacji Praw Człowieka w Wiedniu, były ekspert Departamentu Monitoringu Praw Człowieka przy Sekretarzu Generalnym RE, autor licznych publikacji z zakresu konstytucyjnych praw człowieka, a od grudnia 2010 r. Prezes TK. Ciężko takiej osobie zarzucić niezadbanie o  przestrzeganie konstytucyjnych praw obywateli.

Paweł Chrząszcz