Czym jest wynalazek?

Ustawa z dnia 30 czerwca 2000 r. Prawo własności przemysłowej (Dz. u. z 200 r nr 49 poz. 508 ze zm. dalej jako "pwp") nie kreuje legalnej definicji wynalazku. Na podstawie przepisów dotyczących udzielania patentu oraz poglądów doktryny i orzecznictwa można jednak wyodrębnić grupę cech, które wyróżniają to pojęcie na gruncie prawnym.

Przede wszystkim, jako wynalazek należy rozumieć produkty, urządzenia, sposoby oraz oryginalne zastosowanie pomysłu. Ustawodawca nie pozostawia jednak wątpliwości co do tego, że takiej roli nie spełniają metody przedstawiania informacji (np. metody nauki języka), teorie naukowe, wytwory o charakterze jedynie estetycznym, metody matematyczne a także ogólnie pojęte zasady dotyczące działaności umysłowej lub gospodarczej oraz gier. Co do zasady, nie są też uznawane za wynalazki w tym rozumieniu programy komputerowe.

Powyższe rozważania wiążą się pośrednio z treścią art. 24 pwp, który stanowi: "patenty są udzielane - bez względu na dziedzinę techniki - na wynalazki, które są nowe, posiadają poziom wynalazczy i nadają się do przemysłowego stosowania." Przepis ten warto poddać szczegółowej analizie aby zrozumieć istotę wynalazku na gruncie ustawy prawo o własności przemysłowej.

Po pierwsze pomysł, który przedstawia osoba zainteresowana we wniosku o udzielenie patentu musi być rozwiązaniem o charakterze technicznym. Jest to pierwsza przesłanka jaką bada Urząd Patentowy przed przystąpieniem do dalszych czynności. Opatentowaniu nie podlegają bowiem idee a dopiero ich konkretne zastosowanie.

Przesłanka nowości wynalazku oznacza, że jego istota nie została udostępniona publicznie. Nie ma przy tym znaczenia, czy ktokolwiek faktycznie zapoznał się z jej treścią. Rozwiązanie nie zostanie opatentowane z powodu braku tej przesłanki nawet w przypadku, jeżeli zostało ono zaprezentowane na witrynie internetowej, której nikt nie odwiedził. Liczy się to, że ktoś potencjalnie był w stanie się z nim zapoznać. Na wnioskodawcy nie spoczywa jednak ciężar dowodu dla wykazania, że jego wynalazek jest nowością w obecnym stanie techniki. Urząd Patentowy, aby sprawdzić czy patent będzie mógł zostać udzielony bada literaraturę z danej dziedziny techniki w języku angielskim, francuskim oraz niemieckim.

Warto zwrócić uwagę na to, iż w przypadku, w którym Urząd odmówi przyznania patentu na dane rozwiązanie techniczne ze względu na brak spełnionej przesłanki nowości - wnioskodawca wciąż ma szansę na uzyskanie patentu europejskiego. W określonych przypadkach pozwala na to art. 55 Konwencji o patencie europejskim (Dz. u. z 2004 r nr 79 poz. 737 ze zm.), który stanowi, że ujawnienie wynalazku nie jest brane pod uwagę, jeżeli nastąpiło nie wcześniej niż sześć miesięcy przed dokonaniem europejskiego zgłoszenia patentowego. Poza tym udostępnienie szczegółowego opisu wynalazku musiało zostać dokonane z  oczywistym nadużyciem w stosunku do zgłaszającego lub jego poprzednika prawnego (czyli w związku z działaniem umotywowanym niskimi pobudkami). W dodatku jest również możliwe opatentowanie rozwiązania, jeżeli zgłaszający lub jego poprzednik prawny wystawili wynalazek na oficjalnej lub oficjalnie uznanej wystawie międzynarodowej w rozumieniu Konwencji o wystawach międzynarodowych, podpisanej w Paryżu dnia 22 listopada 1928 r. (po raz ostatni zmienionej dnia 20 listopada 1972 r.) i w ten sposób doszło do ujawnienia jego istoty. W konsekwencji, jeżeli nie uda się uzyskać patentu w polskim Urzędzie Patentowym ze względu na to, że ktoś wykradł określone rozwiązanie i udostępnił je lub jeżeli zostało ono zaprezentowane w celu promocji na oficjalnej wystawie, drogą do zabezpieczenia swojego prawa nie jest całkowicie zamknięta. Przy okazji uzyskiwania patentu europejskiego można bowiem wskazać, że na po jego udzieleniu będzie on zastrzeżony na terytorium Polski.

Zgodnie z wolą ustawodawcy rozwiązanie musi prezentować odpowiedni poziom wynalazczy. Przesłanka ta zredagowana dość enigmatycznie w litelarnym brzmieniu oznacza, że pomysł, na którym opiera się wynalazek nie może być oczywisty dla przeciętnego specjalisty z danej dziedziny techniki. Zgodnie z wyrokiem WSA w Warszawie z dnia 17 marca 2009 r. (VI SA/Wa 2430/2008) "brak poziomu wynalazczego występuje wówczas, gdy wprawdzie dane rozwiązanie jako takie nie jest znane, ale znawca będzie mógł do niego dojść bez wysiłku twórczego, wykorzystując jedynie w sposób standardowy posiadane umiejętności i dostępną wiedzę".

Ostatnią przesłanką jest aby wynalazek nadawał się do przemysłowego stosowania, to znaczy aby mógł ulec wykorzystaniu jako sposób w rozumieniu technicznym lub jako wytwór w jakiejkolwiek działalności przemysłowej, w tym w rolnictwie. Nie oznacza to, że rozwiązanie musi być podatne na komercjalizację. Z punktu oceny Urzędu Patentowego nie ma żadnego znaczenia czy zastosowanie wynalazku jest opłacalne w sensie ekonomicznym. Stosowalny przemysłowo jest twór, który nadaje się do użytku i realizuje jakiś konkretny cel o znaczeniu praktycznym (zaspokaja praktyczną potrzebę).

Jeżeli przedstawione we wniosku rozwiązanie technicze spełnia powyższe cechy to jest ono wynalazkiem w rozumieniu prawa własności przemysłowej i może zostać opatentowane. Ochrona prawna na wynalazek rozpoczyna się od dnia wydania przez Urząd Patentowy prawomocnej decyzji o udzieleniu patentu i może trwać nawet do 20 lat. Uprawniony z patentu może zakazać osobom trzecim, nie mającym jego zgody, korzystania z wynalazku w sposób zarobkowy lub zawodowy, natomiast sam staje się jedynym uprawnionym do jego stosowania, czerpania z niego korzyści oraz dysponowania nim.

Patryk Hatak