Wada oświadczenia woli przy przyjęciu lub odrzuceniu spadku

Oświadczenie o przyjęciu bądź odrzuceniu spadku jest oświadczeniem woli. W związku z tym, stosujemy w tym przypadku przepisy ogólne prawa cywilnego o wadach oświadczenia woli. Art. 1019 k.c. spośród wad oświadczenia woli wymienia tylko błąd i groźbę. Spowodowane jest to faktem, iż oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku złożone w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli jest oczywiście bezwzględnie nieważne i nie wymaga odrębnego uregulowania.

Należy pamiętać, że pozorność ww. oświadczenia woli nie może mieć miejsca. Jest to związane z tym, iż oświadczenie w sprawie przyjęcia lub odrzucenia spadku nie jest oświadczeniem składanym drugiej stronie.

Art. 1019 k.c. nawiązuje do ogólnego pojęcia błędu i groźby jednocześnie odmiennie regulując sprawę uchylenia się od skutków prawnych przedmiotowego oświadczenia, dotkniętego jedną z tych wad. Oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku nie jest oświadczeniem skierowanym do oznaczonej osoby, co za tym idzie ograniczenie możliwości uchylenia się od jego skutków z art. 84 § 1 k.c., który brzmi: „w razie błędu co do treści czynności prawnej można uchylić się od skutków prawnych swego oświadczenia woli. Jeżeli jednak oświadczenie woli było złożone innej osobie, uchylenie się od jego skutków prawnych dopuszczalne jest tylko wtedy, gdy błąd został wywołany przez tę osobę, chociażby bez jej winy, albo gdy wiedziała ona o błędzie lub mogła z łatwością błąd zauważyć; ograniczenie to nie dotyczy czynności prawnej nieodpłatnej” - nie mają zastosowania. W przypadku gdy błąd był wywołany podstępnie, nie jest znaczącym czy był on istotny oraz czy błąd dotyczył treści oświadczenia woli, czy też innych okoliczności.

Po złożeniu oświadczenie woli o odrzuceniu bądź przyjęciu spadku pod wpływem błędu, można uchylić się od jego skutków, gdy spadkobierca mógł obawiać się, że jemu lub innej osobie grozi poważne niebezpieczeństwo osobiste lub majątkowe.

Uchylenia się od skutków oświadczenia woli we wszystkich przypadkach może nastąpić tylko w terminie określonym w art. 88 § 2 k.c. tj. w razie błędu - z upływem roku od jego wykrycia, a w razie groźby - z upływem roku od chwili, kiedy stan obawy ustał.

Art. 1019 k.c. zawiera w przedmiotowej kwestii postanowienia szczególne tj.:

- uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia powinno nastąpić przed sądem,

- spadkobierca powinien jednocześnie oświadczyć, czy i jak spadek przyjmuje, czy też go odrzuca,

- uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku wymaga zatwierdzenia przez sąd.

Istotnym jest fakt, że spadkobierca, który pod wpływem błędu lub groźby nie złożył żadnego oświadczenia w terminie określonym w art. 1015 k.c. tj. 6  miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania , może w powyższy sposób uchylić się od skutków prawnych niezachowania terminu.

Możliwe jest również uchylenie się od skutków prawnych przyjęcia lub odrzucenia spadku, które nastąpiło na skutek błędu co do prawa. Należy pamiętać, że błąd co do prawa może być brany pod uwagę tylko wtedy, gdy nie tylko dotyczył on treści oświadczenia woli i był istotny, ale również błąd usprawiedliwiony okolicznościami.

PrawoDlaKazdego.pl

Bibliografia:

-   ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks Cywilny,

-   Józef Stanisław Piątkowski, Prawo Spadkowe – Zarys wykładu, LexisNexis 2003