Roszczenia zakładów ubezpieczeń związane z umową ubezpieczenia

Co do zasady, kwestię roszczeń odnoszących się do umowy ubezpieczenia reguluje art. 819 kodeksu cywilnego (dalej: k.c.). Jest to przepis szczególny, wyłączający reguły ogólne z art. 118 k.c. Zgodnie z art. 819 § 1 k.c. roszczenia z umowy ubezpieczenia przedawniają się z upływem lat trzech. Powyższy termin nie będzie się jednak odnosił do roszczeń poszkodowanego zgłoszonych ubezpieczycielowi, gdyż zgodnie z art. 819 § 2 k.c. roszczenia te, tj. za odszkodowanie oraz zadośćuczynienie będą przedawniać się z upływem terminu przewidzianego dla tego roszczenia w przepisach o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną czynem niedozwolonym lub wynikłą z niewykonania bądź nienależytego wykonania zobowiązania.

Pewne odrębności będą jednak wiązać się z tzw. roszczeniami regresowymi, czyli roszczeniami, które będą przysługiwać ubezpieczycielowi w przypadku, gdy prawo przewiduje możliwość żądania przez zakład ubezpieczeń zwrotu wypłaconego odszkodowania od sprawcy szkody. Art. 828 § 1 k.c. stanowi bowiem, iż jeżeli nie umówiono się inaczej to roszczenie ubezpieczającego przeciwko osobie trzeciej odpowiedzialnej za szkodę przechodzi z mocy prawa na ubezpieczyciela do wysokości zapłaconego odszkodowania. Jest to roszczenie oderwane od samej umowy ubezpieczenia i dlatego w tym przypadku obowiązujące będą zasady ogólne, tj. art. 118 k.c., zgodnie z którym roszczenia związane z prowadzeniem działalności gospodarczej przedawniają się z upływem lat trzech. Przy okazji warto jednak wspomnieć, iż art. 828 § 2 k.c. ustanawia wyjątek od § 1 tego przepisu, mianowicie wyłącza prawo regresu ubezpieczyciela w stosunku do osób, z którymi ubezpieczający pozostaje we wspólnym gospodarstwie domowym, chyba że sprawca wyrządził szkodę umyślnie.

Jeszcze osobną kwestią jest przedawnienie związane z tzw. regresem nietypowym. Będzie to roszczenie konstruowane przez przepisy szczególne w stosunku do art. 828 k.c. Charakterystycznym przykładem takiego regresu nietypowego jest ten przewidziany w przypadku umowy ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych. Art. 43 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych, stanowi bowiem, iż zakładowi ubezpieczeń przysługuje prawo dochodzenia od kierującego pojazdem mechanicznym zwrotu wypłaconego z tytułu ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych odszkodowania, jeżeli kierujący:

1) wyrządził szkodę umyślnie, w stanie po użyciu alkoholu lub w stanie nietrzeźwości albo po użyciu środków odurzających, substancji psychotropowych lub środków zastępczych w rozumieniu przepisów o przeciwdziałaniu narkomanii;

2) wszedł w posiadanie pojazdu wskutek popełnienia przestępstwa;

3) nie posiadał wymaganych uprawnień do kierowania pojazdem mechanicznym, z wyjątkiem przypadków, gdy chodziło o ratowanie życia ludzkiego lub mienia albo o pościg za osobą podjęty bezpośrednio po popełnieniu przez nią przestępstwa;

4) zbiegł z miejsca zdarzenia.

Zarówno w doktrynie, jak i w orzecznictwie nie ma jednolitego stanowiska co do tego, czy termin przedawnienia powinien w takim przypadku wynikać z art. 819 § 1 k.c., czy też roszczenie regresowe powinno się przedawniać zgodnie z regułami ogólnymi z art. 118 k.c. (dominujące stanowisko) – jako roszczenie wprawdzie wynikające z umowy ubezpieczenia, jednakże niejako oderwane i niewynikające bezpośrednio z tej umowy.

Michał Woszczyna