Urlop wychowawczy

Urlop wychowawczy to szczególny typ urlopu, który daje możliwość sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem. Jego szczególny charakter wynika także z faktu, że w trakcie jego trwania pracownikowi przysługują wszystkie uprawnienia z wyjątkiem prawa do wynagrodzenia. 

W przypadku gdy pracownik spełnia ustawowe przesłanki udzielenia mu urlopu wychowawczego, pracodawca ma obowiązek uwzględnienia wniosku o udzielenie takiego urlopu. Jednakże ustawa w znaczący sposób odciąża w tej sytuacji pracodawcę, bowiem ciężar opłacania składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne spada na budżet państwa. Nie jest to korzystna sytuacja dla pracownika, ponieważ w tym czasie opłacane są wyłącznie składki emerytalne, rentowe i zdrowotne, co oznacza, że należy zapomnieć o zasiłku chorobowym. 

Urlop wychowawczy przysługuje tylko pracownikom zatrudnionym na podstawie umowy o pracę, spółdzielczej umowy o pracę oraz umowy mianowania, powołania lub wyboru. Nie przysługuje ona osobom zatrudnionym na podstawie umów cywilnoprawnych. Aby skorzystać z tego uprawnienia, wymagany jest staż co najmniej 6 miesięcy, do których wlicza się również okres poprzedniego zatrudnienia. Oprócz tych wymagań warunkiem koniecznym jest złożenie wniosku o udzielenie urlopu wychowawczego, przynajmniej na 2 tygodnie przed rozpoczęciem urlopu. Ze względu na fakt, że urlop wychowawczy obojga rodziców jest ze sobą nierozerwalnie związany, do wniosku należy dołączyć również oświadczenie drugiego z rodziców o tym czy w ogóle zamierza korzystać z urlopu i ewentualnie kiedy. Należy jednak pamiętać, że jednocześnie nie mogą oni pozostawać na urlopie dłużej niż 4 miesiące, po których jedno z rodziców może wrócić do pracy i nie zmniejsza to urlopu drugiego rodzica. Inna zasada obowiązuje gdy z urlopu chce korzystać każdy rodzic oddzielnie. Zgodnie z art. 186 [1] par. 2 Kodeksu pracy maksymalny wymiar urlopu to 36 miesięcy, jednakże w tej sytuacji jednemu rodzicowi zawsze będzie przysługiwało prawo przynajmniej do jednego miesiąca, co w praktyce oznacza, że nawet kiedy urlop wykorzystuje jeden rodzic to drugiemu należy się maksymalnie 35 miesięcy. Kodeks wprowadza wyjątki od tej zasady a mianowicie: kiedy drugi rodzic nie żyje, a także kiedy został pozbawiony władzy rodzicielskiej lub ta została ograniczona albo zawieszona.

Urlop wychowawczy przysługuje w wymiarze maksymalnie 36 miesięcy i może być podzielony na 5 części. Okres ten może być wydłużony o kolejne 36 miesięcy, ale tylko w przypadku gdy z powodu stanu zdrowia potwierdzonego orzeczeniem o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności dziecko wymaga osobistej opieki rodzica. Okresy te obwarowane są limitem wiekowym dziecka, którymi są wiek 5 lat w pierwszym przypadku oraz wiek 18 lat w drugim. 

W związku z faktem pozbawienia wynagrodzenia pracownika, który pozostaje na urlopie wychowawczym, ustawodawca daje pracownikowi możliwość dodatkowego zatrudnienia u dotychczasowego lub innego pracodawcy, podjęcia innej działalności, nauki,jeśli nie wyłącza to osobistej opieki nad dzieckiem. Jeśli pracodawca ustali, że pracownik nadużył tego prawa, ma możliwość wezwania go do stawienia się w pracy. 

Pomimo niewielu uprawnień jakie przysługują pracownikowi na urlopie wychowawczym, jest on chroniony przed zwolnieniem, chyba że wynika to z ogłoszenia likwidacji lub upadłości. Kolejnym uprawnieniem jest możliwość powrotu do pracy po zakończeniu urlopu na dotychczasowym stanowisku lub jeżeli nie jest to możliwe, na stanowisku równorzędnym z zajmowanym przed rozpoczęciem urlopu lub na innym stanowisku odpowiadającym jego kwalifikacjom zawodowym. Wynagrodzenie nie może być niższe niż to, które pracownik pobierał przed urlopem. Ochrona kończy się w dniu powrotu pracownika do pracy. Pracownik może również zrezygnować z urlopu w jego trakcie, o czym powinien poinformować pracodawcę najpóźniej na 30 dni przed powrotem.