Instytucja świadka anonimowego.

   Dla większości z nas stawienie się przed sądem to już spory powód do stresu. Gdy do tego dochodzi jeszcze konieczność złożenia zeznań obciążających inna osobę, sytuacja staje się naprawdę trudna. Mamy przecież świadomość w jakim świecie żyjemy i co (przynajmniej teoretycznie) może w takiej sytuacji grozić nam, naszym bliskim i wartościom materialnym, które ciężką pracą codziennie zdobywamy. Nie bardzo też wierzymy w skuteczność takich przepisów jak art. 245 Kodeksu karnego, grożącego karą do 5 lat pozbawienia wolności dla osoby, która przemocą lub groźbą bezprawną wpływa na zeznania świadka. Ale przecież jeżeli zostaniemy wezwani to musimy stawić się w sądzie i złożyć zeznania (tu odsyłam do artykułu Maksymiliana Szeląga-Dylewskiego pt.: "Zostałeś wezwany na świadka? Masz obowiązek stawić się w sądzie.")

   Prawo, które przeważnie jest krok do tyłu za życiem przewidziało jednak możliwość wystąpienia takich sytuacji, wprowadzając instytucje świadka anonimowego, zwanego także świadkiem incognito. Uregulowana ona została w art. 184 Kodeksu postepowania karnego. Sąd lub prokurator mogą, jeżeli zachodzi uzasadniona obawa niebezpieczeństwa dla życia, zdrowia, wolności lub mienia w znacznych rozmiarach świadka lub osoby dla niego najbliższej, wydać postanowienie o zachowaniu w tajemnicy okoliczności umożliwiających ujawnienie tożsamości świadka, jeżeli nie mają one znaczenia dla rozstrzygnięcia w sprawie. Przepis ten nie formułuje więc żadnych szczególnych przesłanek dotyczących osoby świadka, a jedynym czynnikiem warunkującym anonimizację jest uzasadniona obawa o jego bezpieczeństwo. Teoretycznie możliwe więc jest dopuszczenie zeznań świadka anonimowego w każdej sprawie, bez względu na zastosowaną wobec oskarżonego kwalifikację prawna czynu.

   Postępowanie w sprawie utajnienia danych świadka toczy się bez udziału stron i objęte jest tajemnicą. Ważne jest, aby przeprowadzone ono zostało w odpowiednim czasie, tzn. musi to nastąpić jeszcze wtedy, gdy dane świadka nie zostały ujawnione, a oskarżony lub jego obrońca nie zapoznali się z treścią protokołów postępowania przygotowawczego.

   Świadek anonimowy może zostać przesłuchany wyłącznie w okolicznościach uniemożliwiających ujawnienie jego tożsamości. Stosowany tu katalog środków wykluczających dekonspirację jest praktycznie nieograniczony. Poza użyciem rożnego rodzaju kabin, parawanów, przegród, strojów maskujących czy lustra weneckiego, w grę wchodzi także możliwość przesłuchania poza salą sądową przy pomocy urządzeń technicznych do przekazywania obrazu i dźwięku na odległość. Przekaz taki odbywa się zasadniczo z udziałem aparatury służącej do deformacji transmitowanego głosu i wizerunku przesłuchiwanego.

   Postanowienie o zachowaniu w tajemnicy tożsamości świadka może zostać uchylone na wniosek jego samego lub w przypadkach określonych w art. 184 kpk. Jedną z nich jest złożenie fałszywych zeznań przez świadka incognito.

   Wprowadzenie możliwości utajnienia danych identyfikacyjnych zeznającego było odpowiedzią wymiaru sprawiedliwości na postępującą brutalizacją przestępstw i rozpowszechnienie się zjawiska zastraszania świadków. Choć instytucja świadka anonimowego budzi pewne kontrowersje, to jednak spełnia swoje zadania i staje się coraz popularniejsza.

Paweł Chrząszcz