Jak prawidłowo obliczać terminy w prawie cywilnym?

   W stosunkach cywilnoprawnych bardzo ważna role odgrywa upływ czasu. Powoduje on powstanie lub ustanie skutków prawnych, co często ma niebagatelne znaczenie dla sytuacji osoby obłożonej terminem. Jak prawidłowo obliczyć termin, aby uniknąć negatywnych skutków jego niedotrzymania? Oto kilka wskazówek.

  Przy obliczaniu terminów obowiązują zasady określone w Kodeksie cywilnym. To one będą miały zastosowanie, jeżeli strony stosunku cywilnoprawnego nie umówiły się inaczej. W wypadku istnienia takiej umowy, to jej postanowieniom należy się pierwszeństwo. Warto zapamiętać, że także do obliczania terminów wynikających z cywilnego prawa procesowego poniższe zasady odnoszą się bezpośrednio.

1. Termin określony w dniach kończy się z upływem dnia ostatniego. Jeżeli początkiem terminu oznaczonego w dniach jest pewne zdarzenie, nie uwzględnia się tego dnia przy obliczaniu terminu.

Przykład 1: Termin 7-dniowy liczony od poniedziałku (3.06) upływa z końcem niedzieli (9.06).

Przykład 2: Dnia 3 czerwca 2013 otrzymaliśmy pismo z sądu, wraz z pouczeniem o konieczności ustosunkowania się do niego w terminie 7 dni od dnia doręczenia. Wedle powyższej reguły obliczanie    7-dniowego terminu rozpoczynamy 4 czerwca, ponieważ w dniu 3 czerwca nastąpiło zdarzenie w postaci doręczenia nam pisma. Termin do dokonania czynności upłynie więc wraz z końcem dnia 10 czerwca.      

2. Termin oznaczony w tygodniach, miesiącach lub latach kończy się z upływem dnia, który nazwa lub datą odpowiada początkowemu dniowi terminu, a gdyby takiego dnia w ostatnim miesiącu nie było – w ostatnim dniu tego miesiąca.

Przykład 1: Termin miesięczny liczony od dnia 3 czerwca upłynie z końcem 3 lipca.

Przykład 2: Termin 3-miesieczny rozpoczęty 30 listopada upłynie 28 (lub 29) lutego w zależności od tego, który z nich będzie ostatnim dniem miesiąca. Jednakże, gdyby termin 3-miesięczny zapoczątkowany został 29 lutego to zakończy się on nie w ostatnim dniu maja, lecz 29 dnia tego miesiąca.

Znamiennym wyjątkiem będzie tu obliczanie wieku osoby fizycznej. Termin taki upływa już z początkiem ostatniego dnia. Dzięki temu możemy np. uczestniczyć w wyborach w dniu naszych 18-tych urodzin, mimo iż ten dzień jeszcze się nie zakończył.

3. Jeżeli ostatni dzień terminu przypada na dzień uznany ustawowo za wolny od pracy to termin upłynie dopiero następnego dnia powszedniego. Za dni wolne od pracy ustawa uznaje niedziele i wybrane dni świąteczne w ciągu roku. W prawie cywilnym sobota nie jest uznawana za dzień wolny, w przeciwieństwie np. do prawa administracyjnego czy podatkowego. Należy więc zachować tu szczególną czujność ponieważ inny będzie sposób obliczania terminu w zależności od charakteru dotyczącej nas sprawy.

Przykład 1: Miesięczny termin zapłaty rozpoczynający się 3 kwietnia upływa 3 maja. 3 maja jest dniem ustawowo wolnym od pracy, więc płatności możemy dokonać także 4 maja. Gdyby jednak dzień 4 maja wypadał w niedzielę, czyli dzień ustawowo uznany za wolny od pracy, płatności należałoby dokonać najpóźniej w pierwszym nie świątecznym dniu po takiej świątecznej kumulacji.

Nie ma żadnego znaczenia fakt, że pierwszy dzień terminu przypada w dniu wolnym od pracy. Takiego dnia absolutnie nie wolno odliczać. Analogicznie przedstawia się sytuacja, gdy świąteczny dzień wypada w trakcie biegu terminu i nie jest to ostatni jego dzień. W tym kontekście istotna jest tylko sytuacja, gdy dzień wolny jest ostatnim dniem terminu i tylko wtedy termin czynności może być niejako wydłużony o jeden dzień, tj. do najbliższego dnia powszedniego.

Aby zmieścić się w terminie, niezależnie od tego czego on dotyczy, wystarczy nadać pismo w państwowej placówce pocztowej operatora publicznego i przez to uzyskać stempel pocztowy wraz z datą, który przecież „decyduje”. Teoretycznie możliwe jest to nawet ostatniego dnia terminu o godzinie 23:59, ale urzędnicy pocztowi są bardzo skrupulatni i przedstawiony minutę później argument „że, przecież stoję w kolejce już od pół godziny” pewnie okaże się chybiony.  

Na koniec należy bezwzględnie podkreślić, że powyższe stwierdzenia mają zastosowanie tylko wtedy, gdy ustawa, orzeczenie sądu lub innego organu państwowego albo czynność prawna oznaczają termin bez określenia sposobu jego obliczania. Gdy sposób ten został jednak ustalony, to do niego należy się stosować. 

Paweł Chrząszcz