Odpowiedzialność za długi spadkowe.

Wiadomość o otrzymaniu spadku w powszechnym rozumieniu dobrze się kojarzy i oznacza wejście w posiadanie jakiejś gotówki czy przedmiotów materialnych określonej wartości. Czasami jednak zdarza się tak, że spadek poza aktywami zawiera również pasywa, czyli długi pozostałe do spłacenia po zmarłym spadkodawcy. Kto i kiedy musi spełnić te zobowiązania?

Odpowiedzialność za długi spadkowe powstaje już w chwili otwarcia spadku tj. śmierci spadkodawcy. Obciążają one spadkobierców zmarłego, ale zakres ich odpowiedzialności zależny jest od sposobu przyjęcia lub odrzucenia spadku.

Najmniej problemów stwarza odrzucenie spadku. Spadkobierca, który odrzucił spadek, traktowany jest tak jakby nie dożył otwarcia spadku. Jest wyłączony z dziedziczenia, nie otrzymuje nic z masy spadkowej, ale także nie odpowiada za ewentualne długi spadkowe.

Do chwili przyjęcia spadku spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe tylko ze spadku. Majątek osobisty, jaki do tej pory zgromadził jest bezpieczny, ale tylko do pewnego czasu. Przełomowym momentem będzie tu upływ szóstego miesiąca licząc od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swojego powołania. Jeżeli w tym okresie spadkobierca nie złożył żadnego oświadczenia w kwestii przyjęcia lub odrzucenia spadku przyjmuje się, że przyjął spadek bez ograniczeń (tzw. przyjęcie proste). Skutek taki nie powstanie w stosunku do osób nie mających pełnej zdolności do czynności prawnych, albo co do których istnieje podstawa do całkowitego ubezwłasnowolnienia albo osób prawnych. Podmioty te zawsze przyjmują spadek z dobrodziejstwem inwentarza. Oczywiście zawsze można też złożyć odpowiednie oświadczenie przed upływem   terminu. Złożenie oświadczenia o prostym przyjęciu spadku lub koniec 6-cio miesięcznego terminu powodują, że odpowiedzialność za długi spadkowe nabiera nieograniczonego charakteru tzn. spadkobierca odpowiada nie tylko majątkiem spadkowym, ale również majątkiem osobistym.   Wyjątkiem będzie sytuacja, gdy zobowiązanie spadkodawcy związane było z określoną rzeczą, wtedy odpowiedzialność spadkobiercy zostanie ograniczona tylko do tego przedmiotu (np. hipoteka na domu, zastaw na ruchomości).

Podczas wspomnianego 6-cio miesięcznego okresu spadkobierca może też złożyć oświadczenie o przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza, co zabezpieczy go przed odpowiedzialnością za długi spadkowe osobistym majątkiem. Ten typ przyjęcia spadku ogranicza odpowiedzialność za długi tylko do wartości ustalonego w inwentarzu stanu czynnego spadku. Inwentarz sporządza spadkobierca; jest to lista wszystkich aktywów i pasywów spadku. Na jej podstawie można wyznaczyć skalę zobowiązań spadkowych, a więc maksymalny limit dochodzenia roszczeń przez wierzycieli. Gdyby jednak spadkobierca postąpił nieuczciwie i podał w inwentarzu nieistniejące długi lub zataił istnienie wartości majątkowych i przez to zmniejszył wartość spadku jego ograniczona odpowiedzialność zamieni się na nieograniczoną  i będzie odpowiadał całym swoim majątkiem.

Co ważne, taki uprzywilejowany dobrodziejstwem inwentarza spadkobierca zobowiązany jest zaspokoić nie tylko wierzycieli ujętych w inwentarzu, ale nawet tych o których nie wiedział sporządzając spis długów. Spadkobierca, który nie wiedział o innych zobowiązaniach będzie jednak za nie odpowiedzialny jedynie do wysokości różnicy pomiędzy wartością ustalonego w inwentarzu stanu czynnego spadku, a wartością świadczeń spełnionych na zaspokojenie długów, które spłacił. Również i tu nieuczciwe postepowanie spadkobiercy zostanie ukarane. Mając wiedzę o innych długach, a spłacając tylko te uwzględnione w inwentarzu, zobowiązany będzie spłacić niespłacone długi nawet ponad wartość stanu czynnego spadku, jednakże tylko do takiej wysokości w jakiej musiałby płacić, gdyby postępował uczciwie.

Do chwili działu spadku wszyscy spadkobiercy ponoszą solidarna odpowiedzialność za długi spadkowe. Jeżeli jeden z nich ureguluje zobowiązania wobec wierzycieli, może potem żądać zwrotu od pozostałych spadkobierców. Wysokość zwrotów zależna jest od wielkości udziału w spadku, otrzymanego przez danego spadkobiercę. Od działu spadku spadkobiercy odpowiadają za długi spadkowe w stosunku do wielkości swoich udziałów.  

Paweł Chrząszcz