Jak ustalić ojcostwo w sądzie?

Z każdym rokiem do sądu trafia coraz więcej spraw o ustalenie ojcostwa. Jak w praktyce wygląda postępowanie, jakie kroki należy podjąć, aby ustalić ojcostwo?

Przede wszystkim należy wskazać, iż kodeks rodzinny i opiekuńczy przewiduje trzy sposoby ustalenia ojcostwa, a więc:

1. Domniemanie pochodzenia dziecka od męża matki.
2. Uznanie dziecka przez ojca.
3. Sądowe ustalenie ojcostwa.

Pierwszy z przypadków jest stosunkowo prosty i dotyczy sytuacji gdy dziecko narodzi się w okresie przebywania przez rodziców w stosunku małżeństwa. Jeżeli bowiem dziecko urodzi się w/w okresie, bądź 300 dni po ustaniu małżeństwa istnieje domniemane, iż dziecko pochodzi od męża matki. Domniemanie to można oczywiście wzruszyć dowodem przeciwnym w rodzaju badania krwi, DNA bądź badań antropologicznych.

Pozostałe dwa sposoby dotyczą natomiast stwierdzenia pochodzenia dziecka pozamałżeńskiego. Uznanie ojcostwa jest niczym innym jak złożeniem stosownego oświadczenia w formie do tego przewidzianej przez prawo przed odpowiednim organem.

Wyjaśniając, uznanie ojcostwa następuje, gdy mężczyzna, od którego dziecko pochodzi, oświadczy że jest ojcem dziecka, a matka dziecka potwierdzi jednocześnie albo w ciągu trzech miesięcy od dnia oświadczenia mężczyzny, że ojcem dziecka jest ten mężczyzna. Uznanie ojcostwa może być dokonane przed: kierownikiem urzędu stanu cywilnego, przed sądem opiekuńczym, za granicą przed polskim konsulem lub osobą wyznaczoną do wykonywania funkcji konsula, jeżeli oboje rodzice albo jedno z nich są obywatelami polskimi.

Ponadto w razie niebezpieczeństwa grożącego bezpośrednio życiu matki lub mężczyzny od którego dziecko pochodzi, oświadczenie konieczne do uznania ojcostwa może zostać zaprotokołowane przez notariusza albo złożone do protokołu wobec wójta (burmistrza, prezydenta miasta), starosty, marszałka województwa, sekretarza powiatu albo gminy. Uznanie ojcostwa może nastąpić do momentu uzyskania pełnoletniości przez dziecko.

Tym niemniej w przypadku gdy mężczyzna, którego domniemywa się za ojca, nie chce uznać dziecka, pozostaje sądowe ustalenie ojcostwa. Ustalenia dokonuje się w oparciu o domniemanie, iż ojcem dziecka jest mężczyzna który obcował z matką nie wcześniej niż w trzechsetnym i nie później niż w sto osiemdziesiątym dniu od urodzenia dziecka (art. 85 k.r.o).

O sądowe ustalenie ojcostwa powództwo wytoczyć może osoba bezpośrednio wywodząca z tego faktu skutki prawne, a więc dziecko (również zastępowane przez przedstawiciela ustawowego), matka dziecka oraz domniemany ojciec dziecka. Powództwo wytoczyć może również prokurator, który ponadto posiada uprawnienie do wytoczenia powództwa po śmierci dziecka pełnoletniego.

Postępowanie o ustalenie ojcostwa, jako postępowanie odrębne prowadzone jest na podstawie art. 453 i następnych kodeksu postępowania cywilnego.

Maciej Stępień