Projekt nowelizacji w sprawie "janosikowego".

„Janosikowe” jest to obowiązkowa wpłata do budżetu państwa, którą płacą najbogatsze samorządy na rzecz pozostałych. Stanowi określony odsetek dochodów podatkowych województwa sprzed dwóch lat, a jego wysokość zależy od osiąganych wpływów. Wprowadzona na podstawie ustawy z dnia 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego danina odprowadzana jest przez jednostki samorządu terytorialnego. Zasila ona rezerwę celową budżetu państwa, z której finansowana jest subwencja ogólna. Wysokość wpłaty jest obliczana na podstawie dochodów podatkowych danej jednostki samorządu terytorialnego sprzed dwóch lat w stosunku do bieżącego roku budżetowego.  W odniesieniu do gmin opłatę taką muszą uiścić podmioty, których dochody z podatków w przeliczeniu na głowę mieszkańca przekroczą 150% średniej krajowej.

Projektowana nowelizacja nie zmienia ogólnych regulacji odnoszących się do janosikowego. Jej celem jest określenie kryteriów, którymi powinien kierować się Minister Finansów przy przeznaczaniu środków z rezerwy subwencji ogólnej dla jednostek samorządu terytorialnego. Zmiany mają być wykonaniem wyroku Trybunału Konstytucyjnego. W wyroku z 31 stycznia 2013 r. Trybunał Konstytucyjny zgodził się tylko z jednym zarzutem wnioskodawców (gminy Kraków i Warszawa) - że przepis regulujący sposób dysponowania m.in. niewykorzystanymi środkami uzyskanymi z wpłat na część równoważącą subwencji ogólnej jest niezgodny z zasadą wyłączności ustawy w zakresie określania źródeł dochodów jednostek samorządu terytorialnego (art. 167 ust. 3 Konstytucji).

Ponadto TK uznał, że upoważnienie ministra właściwego ds. finansów publicznych do dysponowania wspomnianymi środkami, bez wskazania jakichkolwiek kryteriów ich podziału, nie spełnia wymogów art. 163 Konstytucji. Trybunał orzekł, że zasadnicze regulacje są zgodne z Konstytucją oraz Europejską Kartą Samorządu Lokalnego. Mimo to TK podkreślił, że obecny mechanizm nie jest jedynym z możliwych sposobów wyrównania poziomego jednostek samorządu terytorialnego. Można zmienić przepisy tak, by w większym stopniu spełniały oczekiwania samorządów.

Projekt nowelizacji stanowi, że rezerwa subwencji ogólnej będzie przeznaczona dla: jednostek samorządu terytorialnego, biorąc pod uwagę poziom dochodów podatkowych oraz wysokość przyznanych części subwencji i wpłat dokonanych do budżetu państwa, a także szczególne potrzeby wydatkowe w zakresie realizowanych w roku zadań własnych gminy.

Warto wspomnieć, iż Janosikowe od samego początku obowiązywania budzi liczne kontrowersje, szczególnie w bogatszych gminach. W lipcu 2010 roku zainicjowana została akcja "STOP Janosikowe". Dzięki zebraniu ponad 150 tys. podpisów, w dniu 8 sierpnia 2011 projekt ustawy obywatelskiej akcji "STOP Janosikowe" został przekazany na ręce Marszałka Sejmu Grzegorza Schetyny. W lipcu 2012 roku kompromisowy projekt został negatywnie zaopiniowany na połączonych komisjach finansów i samorządu terytorialnego, a następnie prace nad nim zamrożono.

Maciej Stępień