Ministerstwo Sprawiedliwości uspokaja - orzekanie przez sędziów przeniesionych przez zastępców ministra nie wywołuje nieważności postępowania.

W ostatnim czasie media donoszą o negatywnych konsekwencjach jakie wywołała lub mogła wywołać sztandarowa reforma byłego ministra sprawiedliwości, Jarosława Gowina, znosząca część sądów od  1 stycznia 2013 r. i w związku z tym, rodząca konieczność przeniesienia sędziów na inne miejsce służbowe. Błąd ministra polegać miał nie na tym, że sędziów zniesionych sądów przenosił do innych, ale że nie robił tego osobiście, a to wyjątkowe uprawnienie scedował na swoich zastępców.

Problem zrodził się na tle uchwały składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego,  w sprawie o sygn. akt. III CZP 46/13 wydanej wprawdzie już dnia 17 lipca 2013 r., ale dopiero teraz dołączono do niej pisemne uzasadnienie, z którego wynika, że orzeczenia wydawane przez sędziów zniesionych jednostek mogą być dotknięte nieważnością postępowania. W praktyce taka wada dotycząca ważności składu orzekającego rodziłaby zaś możliwość wzruszenia wyroków wydanych po 1 stycznia 2013 r., jakie do tej pory wydali Ci sędziowie.

W chwili obecnej sędziowie stoją przed dylematem, czy w dalszym ciągu orzekać czy też wstrzymać się od wydawania wyroków do czasu rozstrzygnięcia sytuacji. Środowisko się podzieliło - część sędziów ze zniesionych sądów, pomimo wyznaczonych wokand nie wychodzi na rozprawy, inni starają się nie paraliżować postepowań uczestnicząc w posiedzeniach i rozprawach, ale nie wydają decyzji merytorycznych, jeszcze inny orzekają jak do tej pory. Problem jest niezwykle doniosły, wstrzymanie się sędziów od orzekania grozić może poważnym zatorem przebiegu postępowań i przewlekaniem spraw. Natomiast wydawanie wyroków w sytuacji, jeśli istotnie byłoby to obarczone wadą składu grozi nieważnością każdego z postępowań, w którym przeniesieni sędziowie wydadzą wyroki.

Sytuację stara się łagodzić resort sprawiedliwości, który wydał w tej sprawie specjalne oświadczenie. Wynika z niego, że w ocenie Ministerstwa, decyzje o przeniesieniu sędziów na inne miejsce służbowe, w ramach reorganizacji sądów z przełomu lat 2012-2013, a także w każdym wcześniejszym przypadku, zostały wydane prawidłowo. Wynikać ma to zarówno z obowiązujących przepisów prawa, jak i orzecznictwa Sądu Najwyższego.

Na poparcie swojego stanowiska ministerstwo przywołało uchwałę pełnego składu Sądu Najwyższego z dnia 14 listopada 2007 roku gdzie stwierdzono, że: ustawowe uprawnienia Ministra Sprawiedliwości do delegowania sędziego do pełnienia obowiązków sędziego w innym sądzie […] może być w jego zastępstwie […] albo z jego upoważnienia […] wykonywane przez sekretarza stanu lub podsekretarza stanu, a także postanowienie z dnia 25 stycznia 2012 r., w którym wskazano, że wprawdzie uchwała ta w pierwszym rzędzie dotyczyła problematyki delegacji sędziego, jednak merytorycznie odnosiła się do wszystkich przyznanych ustawowo danemu ministrowi (w tym wypadku Ministrowi Sprawiedliwości) kompetencji. Co znamienne, w postanowieniu podkreślono, że jest to pogląd wiążący dla pozostałych składów Sądu Najwyższego.

Jednocześnie resort zwrócił uwagę, że w latach 2009-2013 wywiedziono 1400 skarg kasacyjnych w sprawach w których orzekali sędziowie przeniesieni na inne miejsce służbowe decyzją podpisaną nie przez ministra tylko podsekretarza stanu i w żadnej z tych spraw Sąd Najwyższy nie zakwestionował ważności postępowania z uwagi na wadę w składzie orzekającym. Tymczasem, jak podkreśla ministerstwo, przesłanka nieważności postępowania jest brana pod uwagę z urzędu w każdym stanie sprawy. Tym samym zdaniem resortu: „uchwała Sądu Najwyższego z dnia 17 lipca 2013 roku, odrębna wobec dotąd prezentowanego przez Sąd Najwyższy stanowiska, wiążącą pozostaje w jednostkowej sprawie”.

(Uchwała składu siedmiu sędziów SN z dnia 17 lipca 2013 r. sygn. akt III CZP46/13)

Piotr Bryndal