NIK kontroluje służby specjalne.

  Najwyższa Izba Kontroli na wniosek Trybunału Konstytucyjnego skontrolowała uzyskiwanie i przetwarzanie danych telekomunikacyjnych przez uprawnione służby. Z przedstawionego raportu wynika wyraźnie, że praktycznie nie istnieją ograniczenia w dostępie do naszych prywatnych danych, a prawo do prywatności i wolność komunikowania się są permanentnie naruszane.

 Przepisy prawa telekomunikacyjnego zobowiązują operatorów do przechowywania i udostępniania uprawnionym podmiotom danych niezbędnych do ustalenia m.in. osób dokonujących połączenia, identyfikacji urządzeń, za pomocą których dokonano połączenia oraz miejsca, daty i godziny połączenia. Uprawnione podmioty mogą wystąpić o udostepnienie im takich szczegółowych danych, odwołując się tylko do zakresu zadań im powierzonych i ogólnego stwierdzenia, że dane te są pozyskiwane w celu zapobiegania i wykrywania przestępstw. Jak słusznie zauważa NIK, to chyba trochę za mało, jak na standardy demokratycznego państwa prawnego w kontekście ochrony praw i wolności obywatelskich. Samo uzyskiwanie danych telekomunikacyjnych nie jest też w żaden sposób kontrolowane, ani wewnętrznie w ramach danej służby, ani przez inny podmiot zewnętrzny. Wszystko to powoduje, że sięganie po prywatne dane obywateli jest powszechną praktyką w działalności służb, stosowaną nawet przy najbardziej błahych naruszeniach prawa.

  We wnioskach pokontrolnych NIK postuluje wprowadzenie szeregu zmian w przepisach regulujących udostępnianie i przetwarzanie danych telekomunikacyjnych, opartych na kryteriach subsydiarności, celowości, proporcjonalności, niezbędności i kontroli. Wykorzystanie danych powinno być więc dopuszczalne, gdy nie można zastosować innych, mniej ingerujących w prawa obywatelskie środków. Konieczne jest też stworzenie katalogu osób „zaufania publicznego”,  w przypadku których naruszenie tajemnicy związanej z wykonywanym przez nie zawodem będzie miało charakter wyjątkowy, uzależniony od zgody np. sądu. Cała procedura pozyskiwania danych musi podlegać nadzorowi, a zgromadzone informacje powinny zostać proceduralnie zniszczone, gdy staną się zbędne dla toczącego się postepowania. Poza tym, obywatel ma prawo wiedzieć o pobieraniu danych z nim związanych. Obecnie taki obowiązek informowania mają tylko sądy i prokuratura, a konieczne wydaje się być jego rozciągnięcie także na inne służby (oczywiście z możliwością jego odroczenia, gdy wymaga tego dobro toczącego się postępowania).    

  Ze statystyk publikowanych przez Urząd Komunikacji Elektronicznej wynika, że liczba zapytań o billingi rośnie lawinowo. Żaden kraj Unii Europejskiej nie jest tak mocno „zainteresowany” prywatnym życiem swoich obywateli jak Polska.

Paweł Chrząszcz