Pobranie organów tylko za zgodą rodziny – wyrok ETPC.

24 czerwca 2014 r. Europejski Trybunał Praw Człowieka w sprawie nr 4605/05 Petrova vs. Łotwa uznał, że pobranie organów do transplantacji od zmarłego bez zgody rodziny stanowiło naruszenie prawa do życia prywatnego, tj. stanowiło wystąpienie przeciwko art.8 Konwencji.

Sprawa dotyczyła obywatela Łotwy, który w wyniku odniesionych w wypadku samochodowym obrażeń zmarł w szpitalu. Po śmierci szpital pobrał od niego organy do przeszczepu, nie informując o tym rodziny zmarłego ze względu na brak danych kontaktowych. Jednakże po 9 miesiącach od tego zdarzenia matka, przeglądająca akta sprawy syna natrafiła na protokół sekcji zwłok, w którym znajdowała się informacja o pobraniu narządów do przeszczepu. Uznała to za naruszenie jej prawa do życia prywatnego i zgłosiła sprawę do ETPC.

Patrząc na problem od strony formalnej oraz uwzględniając łotewskie regulacje tej problematyki, szpital nie złamał prawa nie informując rodziny o pobraniu narządów, ponieważ w zaistniałych okolicznościach takie pobranie było możliwe i legalne. Z argumentacją skarżącej zgodził się jednak ETCP, uznając że naruszenie praw podstawowych skarżącej nie wynikało z funkcjonowania w krajowym porządku prawnym instytucji „dorozumianej zgody” na pobranie narządów od osoby zmarłej, ale z niejasnego i nieczytelnego funkcjonowania tego prawa w praktyce. Chodzi tu przede wszystkim o nieudzielenie skarżącej kompletnej informacji o istniejących procedurach transplantacyjnych, a przez to zabranie możliwości wyrażenia świadomej zgody na pobranie narządów. Przypadkowe wejście w posiadanie takiej informacji po lekturze akt sprawy z postępowania karnego ETPC uznał za niedopuszczalne i powodujące naruszenie praw podstawowych.

Warto zauważyć, że Trybunał nie zakwestionował tu istniejącej w państwie regulacji prawnej, dotyczącej postępowania przy pobieraniu organów od zmarłych, lecz brak odpowiedniej informacji, którą powinna uzyskać najbliższa rodzina, tym bardziej, że był na to czas, ponieważ i tak trwała sama przygotowawcza procedura transplantacji, wiec udzielenie właściwych informacji odpowiednim osobom wcale nie spowodowałoby wydłużenia procedur. Jak podkreślił ETPC, państwo ma zapewnić nie tylko teoretyczną możliwość wyrażenia zgody lub złożenia sprzeciwu, ale także właściwa informację i faktyczną możliwość skorzystania przez obywatela z przysługujących mu uprawnień.

Paweł Chrząszcz