Powrót asesora.

Na najbliższym, rozpoczynającym się 28 maja br. posiedzeniu, Sejm zajmie się m.in. przedstawionym przez Prezydenta RP projektem ustawy o zmianie ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw. Przede wszystkim nowe przepisy zakładają przywrócenie instytucji asesora sędziowskiego. Chodzi tu rzeczywiście o przywrócenie, ponieważ przepisy o asesorach istniały do 2007 roku, kiedy to zostały uchylone wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego. Powodem uchylenia była wówczas niezgodność tych przepisów z zasadą trójpodziału władzy. Jako sprzeczne z tą zasada Trybunał uznał powoływanie asesorów przez Ministra Sprawiedliwości – reprezentanta władzy wykonawczej.

Od 2007 roku toczy się więc dyskusja o modelu dojścia do zawodu sędziego, która chyba wreszcie zbliża się ku końcowi. Przez ostatnich kilka lat funkcjonował model, gdzie kadry korpusu sędziowskiego rekrutowały się głównie z absolwentów Krajowej Szkoły Sądownictwa i Prokuratury. Ostatnio coraz mocniej widoczny był natomiast postulat przywrócenia asesury. Zarówno środowiska sędziowskie jak i sam resort sprawiedliwości uznały asesurę  za najlepszy sposób sprawdzenia, czy kandydat na sędziego rzeczywiście sprawdzi się w tej roli.

Proponowany w prezydenckim projekcie nowy model asesury ma być możliwie najbardziej zbliżony do zawodu sędziego, ponieważ tylko to nie narazi regulacji na zarzut niekonstytucyjności. Według projektu asesorów ma więc powoływać nie minister, lecz prezydent na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa. Asesor powoływany będzie na maksimum pięć lat, a jego odwołanie, tak jak i sędziego możliwe będzie tylko przez sąd dyscyplinarny. I sędziemu i asesorowi przysługiwać będą te same przywileje gwarantujące niezawisłość i niezależność, ale zakres władzy sądowniczej asesorów zostanie ograniczony. Będzie on mógł wykonywać czynności wyłącznie w sądzie rejonowym, który zasadniczo zajmuje się sprawami mniej skomplikowanymi i wymagającymi mniejszego doświadczenia. Asesor nie będzie mógł też stosować tymczasowego aresztowania w postępowaniu przygotowawczym oraz orzekać w postępowaniu upadłościowym. Po dwóch latach pracy jego orzecznictwo zostanie skontrolowane, a pozytywny wynik tej kontroli otworzy mu możliwość wystartowania w konkursie na sędziego sądu rejonowego.

Analogiczne zasady dotyczyły by asesorów orzekających w postępowaniu sądowo-administracyjnym.

Siłą rzeczy zmiany muszą dotknąć również KSSiP. Reformy w tej płaszczyźnie są już opracowywane. Zmienić ma się m.in. system kształcenia w szkole, zasady naboru zostaną uproszczone, a sama aplikacja ogólna ulegnie likwidacji.

Paweł Chrząszcz