Reforma reformy kodeksu postępowania karnego.

Na posiedzenie rządu trafi dziś przygotowany przez Ministra Sprawiedliwości projekt zmian w procedurze karnej. Co ciekawe, stanowi on nowelizację nowelizacji procedury, która jeszcze nie zaczęła obowiązywać i wejdzie w życie dopiero w lipcu 2015 r. Najważniejszym punktem tych zmian wydaje się być nadanie art. 167 k.p.k. nowego brzmienia i wprowadzenie przez to nowego kontradyktoryjnego modelu procesu karnego.

Przypomnijmy, że kontradyktoryjność procesu w swojej modelowej postaci oznacza, że strony procesu karnego są równe i przedstawiają dowody na poparcie własnych twierdzeń przed bezstronnym sądem. W tym kierunku zmierza też rządowa nowelizacja. Ustala ona wąski katalog dowodów, które sąd będzie mógł przeprowadzić z urzędu w wyjątkowych wypadkach. W grę wchodzić tu może opinia biegłego na okoliczność stanu zdrowia psychicznego oskarżonego, inny dowód z opinii biegłego oraz uzyskanie informacji o poprzednich skazaniach oskarżonego.

Przed skutkami wprowadzenia pełnej kontradyktoryjności procesu ostrzegają jednak prokuratorzy. Zarzucają projektowi wybiórczość dokonywanych zmian i zwracają uwagę na pojawiające się już od dawna postulaty stworzenia nowego kodeksu regulującego procedurę karną oraz gruntownej reformy prokuratury i policji. Ponadto zauważają, że wprowadzane zmiany dodatkowo obciążą prokuratorów, którzy chcąc sprostać stawianym im wymaganiom doprowadzą do paraliżu śledztw. W związku z tym postulują odroczenie wejścia w życie zmian do 30 lipca 2016 r. W międzyczasie w odpowiedzi na nowy model kontradyktoryjnego procesu, zreformowana ma zostać sama prokuratura. Przede wszystkim konieczne wydaje się powiązanie prokuratora referenta z daną sprawą. Kontradyktoryjny model wymaga bowiem bardzo dobrej znajomości wszystkich aspektów danej sprawy, aby móc prawidłowo reagować na zdarzenia w procesie karnym. To z kolei wymusza wsparcie prokuratorów asystentami i pracownikami administracji, którzy przejmą część nowo przydzielonych prokuratorom zadań.

W odpowiedzi na postulaty śledczych, strona rządowa przedstawiła zmiany mające na celu odciążenie prokuratorów poprzez ułatwienie możliwości konsensualnego zakończenia sprawy karnej. Tzw. tryby konsensualne zakładają porozumienie się prokuratora i podejrzanego oraz niejako wspólne ustalenie jakie będą konsekwencje popełnionego czynu. Temu celowi służyć ma zmiana art. 335 k.p.k. umożliwiającego skazanie bez rozprawy. W obecnym kształcie instytucja ta pozwala prokuratorowi, gdy oskarżony przyznaje się i składa wyjaśnienia, a w ich świetle wina i okoliczności popełnienia czynu nie budzą wątpliwości, złożyć do sądu wraz z aktem oskarżenia wniosek o skazanie bez rozprawy, zawierający uzgodnioną z oskarżonym i zaakceptowaną przez pokrzywdzonego karę. Jeżeli wina oskarżonego i okoliczności popełnienia czynu nie budzą wątpliwości sądu, ten orzeka na podstawie złożonego wniosku o skazanie bez rozprawy. Uproszczenie tej procedury ma polegać na zwolnieniu prokuratora z obowiązku sporządzania wraz z wnioskiem o skazanie bez rozprawy aktu oskarżenia oraz na zwolnieniu go z dalszego prowadzenia postępowania dowodowego. Konieczne będzie jedynie podjęcie czynności sprawdzających i przeprowadzenie dowodów, których nie będzie można przeprowadzić w przyszłości, gdyby klasyczny proces karny został jednak uruchomiony.

Jak te wszystkie zmiany zmodyfikują polski proces karny na razie ciężko odpowiedzieć. Cały czas pozostaje jednak niesmak związany ze zmienianiem tego nad czym stosunkowo niedawno „intensywnie” pracowano. Czy finansowana z naszych podatków władza ustawodawcza naprawdę nie potrafi nic zrobić dobrze za pierwszym razem?

Paweł Chrząszcz