Szanse na większy dostęp do kompensat dla ofiar przestępstw

Mowa jest  tylko o szansach, ponieważ senat wniósł do sejmu dopiero projekt nowelizacji ustawy z dnia 21 września 2005 r. o państwowej kompensacie przysługującej ofiarom niektórych przestępstw umyślnych.  Będzie on teraz przedmiotem prac sejmu i nie możemy mieć pewności ani co do końcowego kształtu nowelizacji, jak i losów samego projektu.

Głównym motywem projektowanej zmiany jest obecna sytuacja, dotycząca stosowania wskazanej ustawy. Statystyki wskazują bowiem, że mimo tego, że uprawnienie do ubiegania się o kompensatę jest w ustawie przewidziane, a także jest przewidziana pula środków pieniężnych z budżetu państwa, która ma zostać przeznaczona na ich wypłatę - w stosunku do ilości popełnianych przestępstw jedynie znikoma ilość pokrzywdzonych decyduje się na złożenie wniosku o przyznanie kompensaty. Jeśli już natomiast na to się zdecydują, jedynie około 20% spraw o przyznanie kompensaty rozpatrywanych jest pozytywnie. W efekcie, na wypłatę rekompensat przeznaczono mniej niż 0,5% środków, które były na to przewidziane.

W sprawie interweniowała nawet Rzecznik Praw Obywatelskich, w piśmie do Marszałka Senatu podnosząc, że ustawa w obecnym kształcie nie spełnia swojego podstawowego celu, jakim jest pomoc osobom pokrzywdzonym przestępstwem, a co więcej, może nawet prowadzić do wtórnej wiktymizacji ofiar (dodatkowego pokrzywdzenia związanego z nadaniem statusu „ofiary”). Projektowane zmiany są przede wszystkim próbą naprawy tego stanu rzeczy. Wnikliwa analiza ustawy o państwowej kompensacie dla ofiar przestępstw doprowadziła do ujawnienia wielu sprzeczności, zarówno poszczególnych przepisów ustawy w stosunku do siebie, jak i sprzeczności z prawem UE.

Przygotowana przez trzy Komisje Senackie: Praw Człowieka, Praworządności i Petycji, nowelizacja w założeniu ma zlikwidować iluzoryczność dostępu pokrzywdzonego do kompensaty. Przede wszystkim wyeliminowane mają zostać sprzeczności przepisów, ich treść ma zostać natomiast dostosowana do wymogów prawa międzynarodowego. Zwiększona ma zostać kwota kompensaty, jaka może być wypłacona, a termin na ubieganie się o nią ulec ma wydłużeniu. W celu zwiększenia dostępu pokrzywdzonych do kompensat ma być rozszerzony także zakres przedmiotowy ustawy, m.in. możliwe ma być ubieganie się o kompensatę dla osoby sprawującej bieżącą pieczę nad pokrzywdzonym. W ogólności zaś, postępowanie o wypłatę kompensaty ma ulec daleko idącemu uproszczeniu. 

Karolina Wąsikowska