Szykują się duże zmiany w prawie karnym.

Projekt ustawy o zmianie ustawy Kodeks karny został skierowany do konsultacji międzyresortowych i społecznych. Jest to największa nowelizacja prawa karnego od 1927 roku, wprowadzająca wiele rewolucyjnych i kontrowersyjnych zmian. Reforma zmodyfikuje przede wszystkim część ogólną Kodeksu karnego dotyczącą samej polityki karania, ale i w części szczególnej mogą pojawić się znaczące zmiany.

Projektodawcy chcą przyznania priorytetu karom wolnościowym wszędzie tam, gdzie przestępstwo nie ma charakteru bardzo poważnego naruszenia porządku prawnego, a w stosunku do sprawcy istnieje pozytywna prognoza kryminologiczna. Duży nacisk położono także na większą skuteczność kar wolnościowych.

Wchodząc głębiej w szczegóły, najbardziej widoczna jest gruntowna zmiana polityki karania idąca w kierunku znacznego ograniczenia orzekania kar pozbawienia wolności, nawet tych, których wykonanie zostało warunkowo zawieszone. Kara bezwzględnego pozbawienia wolności ma stanowić teraz ultima ratio. Stosowanie jej ograniczone ma zostać tylko do przypadków, gdy zaistnieje rzeczywista konieczność odizolowania sprawcy od społeczeństwa, a inne kary lub środki karne nie będą w stanie spełnić celów kary. Przy przestępstwach zagrożonych karą do 5 lat pozbawienia wolności, pierwszeństwo zostanie przyznane właśnie karom wolnościowym. Znacznie zwiększona zostanie również możliwość orzekania kar alternatywnych wobec pozbawienia wolności.

Pewną nowością będzie możliwość orzeczenia wobec sprawcy sankcji wiązanej, tj. jednocześnie kary ograniczenia i pozbawienia wolności. W pewnych okolicznościach, gdy popełniony występek zagrożony jest karą pozbawienia wolności, sąd będzie mógł orzec, niezależnie od ustawowego zagrożenia przewidzianego za dany czyn, karę pozbawienia wolności do 3 miesięcy, jeżeli jednocześnie orzeka karę ograniczenia wolności do lat 2. Jako pierwsza wykonywana będzie kara pozbawienia wolności.

Poważnie ograniczona zostanie możliwość orzekania kary pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania. W dotychczasowym orzecznictwie często prowadziło to do absurdów, gdzie wielokrotnie karany sprawca zawsze miał orzekaną właśnie taką karę. Obecnie można zawiesić karę nie przekraczającą 2 lat. Nowelizacja proponuje, aby ta granica została zmniejszona do roku, co spowoduje, że część przestępstw wypadnie na stałe z katalogu czynów, gdzie istniała możliwość warunkowego zawieszenia wykonania kary. Alternatywę będzie tu stanowić wspomniana powyżej sankcja wiązana z krótkoterminowym pozbawieniem wolności. W związku z tym poszerzy się zakres obowiązków możliwych do orzeczenia w ramach ograniczenia wolności.

Inną nowością będzie możliwość zamienienia kary pozbawienia wolności warunkowo zawieszonej na karę ograniczenia wolności lub grzywny w przypadku zarządzenia wykonania kary zawieszonej.

Wprowadzona zostanie wyższa górna granica nadzwyczajnie obostrzonej kary pozbawienia wolności (20 lat zamiast dotychczasowych 15), natomiast w ramach promowania kar wolnościowych orzeczenie ograniczenia wolności będzie mogło nastąpić na okres 2 lat.

Zrezygnowano też z kontrowersyjnego rozwiązania wyłączenia możliwości zatarcia skazania w przypadku niektórych przestępstw (np. przeciwko wolności seksualnej, rozwojowi psychoseksualnemu małoletnich oraz obyczajności, jeśli pokrzywdzonym jest małoletni) wprowadzając tu przedłużony okres zatarcia 30 lat od wykonania lub darowania lub przedawnienia wykonania kary.

Zaostrzono politykę karania wobec młodocianych, poprzez zmniejszenie możliwości stosowania środków wychowawczych wobec tych osób i zwiększenie udziału kar.

Z innych ważniejszych zmian zauważyć trzeba wprowadzenie możliwości stosowania środków zabezpieczających także wobec osób poczytalnych, popełniających najcięższe przestępstwa, uregulowanie zasad kontaktów telefonicznych osób tymczasowo aresztowanych i wycofanie z form wykonywania kary pozbawienia wolności elektronicznej kontroli miejsca pobytu.

Planowane wejście znowelizowanych przepisów w życie – 1 stycznia 2015 roku.

Paweł Chrząszcz