TK wypowiedział się w sprawie ograniczenia korzystania z prawa własności.

W przypadku działek gruntu wydzielonych pod drogi publiczne: gminne, powiatowe, wojewódzkie, krajowe - z nieruchomości, których podział został dokonany na wniosek właścicieli (lub użytkowników wieczystych) działki te przechodzą z mocy prawa na własność Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego z dniem, w którym decyzja zatwierdzająca podział stała się ostateczna. Za działki te przysługuje właścicielowi odszkodowanie. Co jednak w przypadku kiedy z danej nieruchomości organ administracji publicznej nie skorzystał w sposób określony w ustawie? Mimo podobieństwa opisywanej instytucji do wywłaszczenia, okazuje się, że nie można żądać zwrotu nieruchomości, jeżeli cel publiczny na jaki miała być przeznaczona nie został zrealizowany.

Sprawą tą zajął się 23 września br. Trybunał Konstytucyjny, rozpoznając skargę konstytucyjną dotyczącą ograniczenia korzystania z prawa własności w zakresie zasady zwrotu wywłaszczonej nieruchomości.

Mianowicie, Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 136 ust. 3 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami w zakresie, w jakim nie dopuszcza żądania przez byłego właściciela zwrotu nieruchomości nabytej w drodze podziału nieruchomości na jego wniosek, przez jednostkę samorządu terytorialnego, jeżeli nieruchomość ta nie została w ustawowym terminie wykorzystana na cel publiczny oraz stała się zbędna dla realizacji tego celu, nie jest niezgodny z art. 21 ust. 2 w związku z art. 32 ust. 1 i art. 64 ust. 2 konstytucji.

Sprawa dotyczyła nieruchomości nabytej przez gminę w drodze jej podziału na wniosek właściciela. Skarżąca podnosiła, że nieruchomość nie została wykorzystana na cel publiczny (miała na niej zostać wybudowana droga) w ustawowym terminie i w jej opinii powinna zostać zwrócona. Skarga opierała się, na zarzucie pominięcia ustawodawczego, które generalnie oznacza, iż ustawodawca regulując powyższy problem dokonał regulacji niepełnej. Regulacja może być uznana za niepełną, jeżeli z punktu widzenia zasad konstytucyjnych ma zbyt wąski zakres zastosowania albo pomija treści istotne z punktu widzenia przedmiotu i jej celu.

Trybunał wskazał w uzasadnieniu, że nie można utożsamiać instytucji wywłaszczenia z instytucją podziału nieruchomości w wyniku której dochodzi do przejęcia działki przez gminę. Przede wszystkim wywłaszczenie następuje z inicjatywy podmiotu publicznego, natomiast to z inicjatywy podmiotu prywatnego (na wniosek) następuje podział nieruchomości a podmiot publiczny jest zobowiązany przepisami prawa do przejęcia danej działki i wybudowania na niej drogi publicznej. Cel publiczny w tym przypadku został osiągnięty w chwili podjęcia przez gminę uchwały o przejęciu nieruchomości.

Ponadto Trybunał wskazał na systemowe rozróżnienie obydwu instytucji w związku z tym, że ustawodawca unormował je w różnych rozdziałach ustawy.

W konsekwencji osobom znajdującym się w sytuacji skarżącej nie przysługuje roszczenie o zwrot nieruchomości przejętej przez jednostkę samorządu terytorialnego po podziale dokonanym na wniosek właściciela

Patryk Hatak

Źródło: Wyrok TK z dnia 23 września 2014 r., syng. akt SK 7/13.