Wadliwe poświadczenie dziedziczenia lub stwierdzenie nabycia spadku wiąże sąd wieczystoksięgowy.

Sąd na wniosek osoby mającej interes prawny stwierdza nabycie spadku przez spadkobiercę. Natomiast notariusz na zasadach określonych w przepisach odrębnych sporządza akt poświadczenia dziedziczenia. Zarejestrowany akt poświadczenia dziedziczenia ma skutki prawomocnego postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku, co sprawia, że obie te instytucje wywołują takie same skutki prawne.

Domniemywa się, że osoba, która uzyskała stwierdzenie nabycia spadku albo poświadczenie dziedziczenia, jest spadkobiercą. Jak każde domniemanie nawet to dotyczące przymiotu spadkobiercy, które wynika wprost z przepisów kodeksu cywilnego można obalić. Warto jednak wiedzieć, kiedy można to zrobić. Dowód, że osoba, która uzyskała stwierdzenie nabycia spadku nie jest spadkobiercą lub że jej udział w spadku jest inny niż stwierdzony, może być przeprowadzony tylko w postępowaniu o uchylenie lub zmianę stwierdzenia nabycia spadku.

Konsekwencją tego jest np. że sąd wieczystoksięgowy rozpatrujący sprawę o wpis w księdze wieczystej, nawet jeśli dostrzeże zasadniczą wadę postanowienia o stwierdzeniu nabyciu spadku czy sporządzonego przez notariusza aktu poświadczenia dziedziczenia polegający na np. pominięciu osoby uprawnionej do  dziedziczenia z ustawy nie może już skorygować tego błędu.

W podobnym stanie faktycznym wieczystoksięgowy Sąd I Instancji odmówił wpisania w księdze wieczystej jako właściciela wnioskodawcy, który legitymował się notarialnym poświadczeniem dziedziczenia po swoim ojcu. Sąd dostrzegł bowiem ewidentne uchybienie notariusza, który pominął uprawnioną do spadku żonę spadkodawcy, a matkę wskazanego w poświadczeniu spadkobiercy. Ten  jednak zakwestionował takie rozstrzygnięcie i wniósł apelację. Sąd II instancji stwierdził natomiast wyraźnie, że poświadczenie dziedziczenia jest równoprawne, że stwierdzeniem nabycia spadku, a  zatem: „Sąd wieczystoksięgowy był związany jego treścią, i nie mógł dokonywać oceny merytorycznej tego dokumentu”

W tezie wyroku Sąd Okręgowy wskazał ponadto, że: „Artykuł 1025 § 2 k.c. wprowadza domniemanie prawne... Domniemanie powyższe jest domniemaniem prawnym wzruszalnym w trybie art. 679 k.p.c, nie może być natomiast wzruszone w trakcie postępowania o wpis do księgi wieczystej. Akt poświadczenia dziedziczenia - tak samo jak stwierdzenie nabycia spadku przez sąd - jest podstawą domniemania, że osoba, która go uzyskała, jest spadkobiercą."

(Postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie, V Wydział Cywilny-Odwoławczy z dnia 17 listopada 2011 r., sygn. akt V Ca 2304/11)

Piotr Bryndal