Wyniki działalności Państwowej Inspekcji Pracy - Sejm przyjął sprawozdanie GIP za 2012 r.

Główny Inspektor Pracy (GIP) z mocy ustawy zobowiązany jest przedkładać Sejmowi RP, Radzie Ochrony Pracy funkcjonującej przy Sejmie RP, a także Radzie Ministrów roczne sprawozdanie z działalności Państwowej Inspekcji Pracy (PIP). Łącznie z podsumowaniem działalności, GIP przedstawiać ma także wnioski dotyczące stanu przestrzegania prawa pracy.

Zgodnie z tym obowiązkiem, dnia 8 listopada 2013 r. na zakończenie 53. posiedzenia Sejmu,Główny Inspektor Pracy Iwona Hickiewicz przedstawiła sprawozdanie podsumowujące działalność PIP w 2012 roku. Obszerny dokument przedstawia najistotniejsze problemy z zakresu ochrony pracy, a także wyniki działalności kontrolno-nadzorczej i prewencyjnej inspekcji pracy w formie interesujących statystyk. Dokument wpłynął do Sejmu 27 sierpnia 2013 r., a 25 września 2013 r. Komisja do Spraw Kontroli Państwowej oraz Komisja Polityki Społecznej i Rodziny wniosły o jego przyjęcie. Sejm przyjął sprawozdanie, a wszystkie kluby z uznaniem wypowiedziały się o PIP.

Zgodnie z raportem w ubiegłym roku inspektorzy pracy przeprowadzili 89,9 tys. kontroli u 69 tys. pracodawców i innych podmiotów, na rzecz których pracę świadczyło 3,6 mln osób. Ponad połowę ze skontrolowanych zakładów pracy stanowiły mikroprzedsiębiorstwa, zatrudniające nie więcej niż 9 pracowników. Dzięki działaniom PIP, m.in. 118 tys. pracowników otrzymało zaległe wynagrodzenia i skorygowano  postanawiania umów zawartych z ponad 24 tys. pracowników. W przypadku 3,7 tys. osób pracujących bez jakiejkolwiek umowy, ich pracodawcy na piśmie potwierdzili istnienie stosunku pracy. Ponadto odzyskane zostały należności na rzecz funduszy państwowych: na Fundusz Pracy płatnicy wpłacili zaległe składki za ponad 35 tys. pracowników na łączną kwotę 4 mln zł. Z kolei zaległe składki na ubezpieczenie społeczne ponad 10 tys. pracowników płatnicy uregulowali, wpłacając kwotę 6,8 mln zł. Usunięto także bezpośrednie zagrożenia dla życia i zdrowia ponad 66 tys. pracowników.

W 2012 r. ujawniono ponad 88 tys. wykroczeń przeciwko pracownikom, blisko 19 tys. pracodawców otrzymało mandaty karne na łączną kwotę 22,5 mln, natomiast 3,8 tys. wniosków o ukaranie trafiło do sądu. Sądy zaś orzekły łącznie ponad 7 mln zł grzywien od łamiących przepisy. Do prokuratury skierowano 987 zawiadomień o podejrzeniu popełnienia przestępstwa, były to najczęściej  czyny zabronione w postaci udaremniania lub utrudniania inspektorom czynności służbowych, złośliwego lub uporczywego naruszania praw pracowniczych lub fałszowania dokumentów. W ponad 4,2 tys. przypadkach stwierdzono także nielegalne zatrudnienie.

Inspektorzy pracy zbadali przyczyny i okoliczności 1 826 wypadków przy pracy. W wypadkach tych poszkodowanych zostało 2 130 osób, 332 osoby poniosły śmierć, a 724 doznały ciężkich obrażeń ciała. Najliczniejszą grupę wśród poszkodowanych stanowiły osoby o stażu pracy nie przekraczającym roku, a co trzecia śmiertelna ofiara wypadków była w wieku od 50 do 59 lat. Najczęściej do wypadków dochodziło w zakładach przetwórstwa przemysłowego oraz w branży budowlanej.

W przeciągu 2012 r. do PIP wpłynęło blisko 44,3 tys. skarg zatrudnionych osób. W przeważającej mierze dotyczyły one nawiązania i rozwiązania stosunku pracy, wynagrodzenia oraz warunków pracy. Specjaliści PIP udzielili ponad 1,2 mln darmowych porad prawnych i technicznych.

Inspekcja wskazuje także, że systematycznie wzrasta skala zawierania umów cywilnoprawnych w warunkach, w których powinna zostać zawarta umowa o pracę. W 2012 r. zakwestionowano 16% kontrolowanych pod tym kątem umów, podczas gdy w 2011 r. 13%, w 2010 r. 10%., a w 2009 r. 7%. W ocenie PIP nadal najczęstszymi problemami jest naruszanie przepisów o wynagrodzeniu za pracę i nieprzestrzeganie norm czasu pracy. Spada natomiast liczba nieprawidłowości wiążących się z zatrudnianiem cudzoziemców.

Sprawozdanie zawiera także informacje dotyczące działań prewencyjnych i edukacyjnych podejmowane przez PIP, w szczególności chodzi o kampanie „Szanuj życie. Profesjonaliści pracują bezpiecznie”, „Poznaj swoje prawa w pracy”, „Bezpieczne Gospodarstwo Rolne” oraz programy „Promocja standardów BHP w małych firmach” i „Zdobądź Dyplom Państwowej Inspekcji Pracy”, a także zaadresowany do szkół ponadgimnazjalnych program edukacyjny „Kultura bezpieczeństwa”, w którym wzięło udział 345 szkół.

PIP zwraca ponadto uwagę, że na efektywność jej kontroli wpływają ustawowe ograniczenia, w szczególności zaś obowiązek zawiadomienia przedsiębiorcy przed  wszczęciem kontroli. Inspekcja od dłuższego już czasu postuluje zmiany przepisów, które umożliwiłyby jej sprawdzanie przestrzegania prawa pracy i zasad BHP w zakładach pracy bez uprzedzenia. Jak na razie jednak przedsiębiorcy mogą spać spokojnie - inspektorzy PIP nie zrobią im niespodzianki.  

Piotr Bryndal