Szukasz Porady?
Stała obsługa firm
Kancelaria w galerii
Ochrona posiadania
Na wstępie trzeba zaznaczyć, że istnieje wyraźna potrzeba rozróżnienia własności i posiadania. O ile właściciel zazwyczaj może powiedzieć także, że posiada daną rzecz, o tyle nie będzie tak już mógł twierdzić, gdy ją np. komuś pożyczy. Ten, kto rzecz posiada, nie musi zatem być tym samym jej właścicielem. Zgodnie z ustawową definicją, "posiadaczem rzeczy jest zarówno ten, kto nią faktycznie włada jak właściciel (i w tym znaczeniu będzie uznawany za posiadacza samoistnego), jak i ten, kto nią faktycznie włada jak użytkownik, zastawnik, najemca, dzierżawca lub mający inne prawo, z którym łączy się określone władztwo nad cudzą rzeczą (czyli posiadacz zależny).
Nie ulega wątpliwości, że własność, jako tytuł prawny pozwalający na swobodne dysponowanie rzeczą, podlega silnej ochronie prawnej. Warto jednak wskazać, że Kodeks cywilny (dalej: k.c.) nie odmawia ochrony także posiadaczom rzeczy, niezależnie czy są jej właścicielami. W definicji posiadania zależnego, przytoczonej powyżej, mamy bowiem wskazanie, że konieczne jest władanie rzeczą jakby się było właścicielem, a nie będąc nim. Przyznana ochrona uzasadniona jest ustanowionym w k.c. domniemaniem, że posiadanie jest zgodne ze stanem prawnym.
Jeśli chodzi o konkretne regulacje w zakresie ochrony posiadania, w przypadku, gdy dojdzie do jego naruszenia, przykładowo poprzez próbę kradzieży użyczonej rzeczy, "posiadacz może zastosować obronę konieczną, ażeby odeprzeć samowolne naruszenie posiadania", stosownie do postanowień art. 343 § 1 k.c. Regulacja ta odnosi się do każdego posiadacza, zarówno zależnego jak i samoistnego, władającego nieruchomością czy rzeczą ruchomą – ustawa w przepisie tego nie rozróżnia. Warto jednak zwrócić uwagę na to, że naruszenie musi następować wbrew woli posiadacza, a zachowanie posiadacza musi nosić znamiona tzw. obrony koniecznej (co implikuje tym samym, że musimy mieć do czynienia z atakiem naruszyciela). Nieco inaczej kwestia ta przedstawia się, jeśli odniesiemy się już do rodzaju posiadanej rzeczy, jak w art. 343 § 2 k.c.. W sytuacji, gdy dochodzi do naruszenia posiadania nieruchomości, posiadacz może bowiem niezwłocznie po samowolnym naruszeniu posiadania przywrócić własnym działaniem stan poprzedni – z tym, że nie wolno mu stosować przy tym przemocy względem osób. Posiadacz rzeczy ruchomej, może z kolei, natychmiast po samowolnym pozbawieniu go posiadania zastosować niezbędną samopomoc w celu przywrócenia stanu poprzedniego – jest to jednak możliwe tylko, gdy grozi mu niebezpieczeństwo niepowetowanej szkody. W tym wypadku nie wystarczy jednak samo naruszenie posiadania – konieczne jest jego pozbawienie dotychczasowego posiadacza.
Powyżej określono przypadki, kiedy posiadacz jest w stanie sam udaremnić naruszenie swojego stanu posiadania, a prawo daje mu ku temu jedynie pozwolenie na określone zachowania, ukierunkowane na ten cel. Mimo wszystko, w wielu przypadkach nie jest możliwe zapobieżenie naruszeniu. I tu przychodzi nam z pomocą art. 344 § 1 k.c., zgodnie z którym przeciwko temu, kto samowolnie naruszył posiadanie, jak również przeciwko temu, na czyją korzyść naruszenie nastąpiło, przysługuje posiadaczowi roszczenie o przywrócenie stanu poprzedniego i o zaniechanie naruszeń. Co więcej, roszczenie to nie jest zależne od dobrej wiary posiadacza ani od zgodności posiadania ze stanem prawnym. Nie dotyczy to jednak przypadku, w którym stan posiadania powstały właśnie na skutek naruszenia jest zgodny z prawem – co musi być koniecznie stwierdzone prawomocnym orzeczeniem sądu lub innego powołanego do rozpoznawania spraw tego rodzaju organu państwowego. Na wystosowanie takiego roszczenia posiadacz ma rok od chwili dokonania naruszenia, gdyż po tym terminie jego roszczenie o przywrócenie stanu poprzedniego lub zaniechanie naruszeń wygaśnie. Istnieje też wyjątek, stanowiący, kiedy roszczenie o ochronę posiadania nie przysługuje – a jest nim niemożność ustalenia zakresu współposiadania, jeśli rzecz jest posiadana przez więcej niż jedną osobę, zwaną wówczas współposiadaczem rzeczy.
Wiedza, jakie środki przysługują nam w celu ochrony naszego stanu posiadania, istotna jest przede wszystkim dlatego, że prawo może wiązać określone skutki z upływem "czasu niezakłóconego posiadania rzeczy" – jak jest w przypadku zasiedzenia. Waga możliwości przywrócenia posiadania jest tym większa, że zgodnie z art 345 k.c. "posiadanie przywrócone poczytuje się za nieprzerwane".
Karolina Wąsikowska
Szukasz porady prawnej?
Chcesz zlecić naszym prawnikom przygotowanie pisma lub prowadzenie sprawy?
Zobacz, jak wygląda nasza "Modelowa opinia prawna" i skorzystaj z formularza poniżej - wycena pytania zawsze jest bezpłatna.
Pracownicy PrawoDlaKazdego.pl pozostają do dyspozycji także w naszej Kancelarii, znajdującej się w Krakowie przy ulicy Lea 202A. Zadzwoń pod numer 609-709-999 i umów się na rozmowę z prawnikiem - zapraszamy na spotkanie.