Prawo do grobu.

Podstawowym aktem prawnym regulującym kwestie pochówku zmarłych jest ustawa z 31 stycznia 1959 r. o cmentarzach i chowaniu zmarłych. Tam unormowano najważniejsze kwestie dotyczące zakładania, utrzymania i zamykania cmentarzy oraz techniczne procedury pochówku zmarłych. Jednakże jeśli chodzi o samo prawo do grobu to zastosowanie znajdą przede wszystkim przepisy prawa cywilnego o zobowiązaniach oraz ewentualnie regulaminy konkretnych cmentarzy.

W związku z tym prawo do grobu przysługiwać będzie w pierwszej kolejności osobie, która podpisała umowę z zarządcą cmentarza (komunalnego lub parafialnego) o rezerwację danej kwatery. To ona będzie decydowała, kto może zostać pochowany w tym grobie. Stosunek cywilnoprawny istniejący między osobą uprawnioną a zarządem cmentarza ma jednak dość złożony charakter i stanowi specyficzną mieszankę praw osobistych z majątkowymi. Posiada pewne cechy własności i użytkowania wieczystego, aczkolwiek nie jest żadnym z tych praw. Grób, istotnie powiązany z terenem cmentarza stanowi jego część składową, a przez to nie może nie może być odrębnym przedmiotem własności i innych praw rzeczowych. Sąd Najwyższy w uchwale z 7 grudnia 1970 roku (III CZP 75/70) uznał prawo do grobu „za swoiste władztwo faktyczne nad grobem, przy czym władztwo to odpowiada treści określonego prawa cywilnego, władztwo stanowi posiadanie zależne”. Nie jest to zatem nawet zwykłe posiadanie, ponieważ sam grób nie jest rzeczą, ale pewne uprawnienie do prawa do grobu.

Natomiast w wyroku z 13 lutego 1979 r. (I CR 25/79) SN zauważył, że uprawnienie do grobu lub do miejsca w grobie rodzinnym ma dwojaki charakter. Przede wszystkim jest to uprawnienie o charakterze dobra osobistego. Do dóbr osobistych człowieka należy bowiem zaliczyć jego prawo, aby jego zwłoki znalazły się w wybranym przez niego miejscu, w szczególności w grobie rodzinnym obok osób mu bliskich. Z drugiej strony prawo do grobu zawiera także elementy o charakterze majątkowym, zakup bowiem miejsca na cmentarzu i urządzenie grobu wymaga świadczeń finansowych, niekiedy bardzo znacznych. Ze względu jednak na dominujący charakter dobra osobistego prawo do grobu nie podlega regułom dziedziczenia (…). Reguły dziedziczenia mogą co najwyżej służyć za posiłkową wskazówkę w wypadkach, gdy miejsca w grobie rodzinnym nie zostały z góry przeznaczone przez osobę, która go urządzała, dla określonych osób bliskich.

Mając powyższe na uwadze ustawa o cmentarzach i chowaniu zmarłych przesądza, że po śmierci uprawnionego do grobu prawo do pochowania osoby mają w zastępstwie najbliżsi  krewni, tj. pozostały małżonek, krewni zstępni, krewni wstępni, krewni boczni do 4 stopnia pokrewieństwa oraz powinowaci w linii prostej do 1 stopnia. Wszystkim ww. przysługuje prawo do dysponowania grobem, a w przypadku konfliktu między nimi, sprawę rozstrzygnie sąd cywilny.

Paweł Chrząszcz